بررسی باستان شناسی دین در آیین های دیرینه
کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» نوشته استاد دکتر حکمت‌الله ملاصالحی - از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد - منتشر شد. این کتاب به نقد و تحلیل ظرفیت دانش باستان‌شناسی در آیین‌های متروک و دیرینه می‌پردازد. به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، موضوع سلسله‌گفتارها و مباحث کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» نقد و تحلیل نظری و ارزیابی توان‌مایه و ظرفیت دانش باستان‌شناسی در ورود به حفره‌زارها و تاریکستان آیین‌های متروک و ادیان مفقود و نظام‌های اعتقادی مرده و مدفون گذشته است. مجموعه حاضر که پنج فصل به همراه دو مقاله مرتبط را شامل می‌شود، صورت‌بندی غربال‌شده و پیراسته از حواشی و مباحث متنوع و فراوان مطرح شده در کلاس درس درباره موضوع باستان‌شناسی دین است که دکتر حکمت‌الله ملاصالحی تدریس آن را به عهده داشته است. واحد درسی «باستان‌شناسی آیین و ادیان» از جمله دروسی است که پیش‌بینی شده و در تصویب نهایی مورد موافقت به وزارت علوم و تحقیقات و فناوری قرار گرفته است.
پس از دیباچه و پیشگفتار در فصل نخست به تحلیلی معرفت‌شناختی بر باستان‌شناسی دین می‌پردازد. فصل دوم، وجه آموزه‌ای - کلامی دین و فصل سوم به لایه رفتاری باستان‌شناسی دین اشاره می‌کند. فصل چهارم به لایه کالبد مادی دین و فصل پنجم سهم منابع مکمل در باستان‌شناسی دین را تشریح می‌کند. فصل ششم مناسبت‌های بنیادین میان باستان‌شناسی (آرکئولوژی) آورده شده و فصل هفتم نیز جنبه‌های زیباشناختی و آیینی هنر سفالگری ارایه شده است. ملاصالحی می‌نویسد: «ظهور و حضور دین بر صحنه تاریخ آدمی به غایت تناقض‌آمیز بوده است. تناقض‌آمیز به این معنا که سنت‌های دینی هم پیام نوع‌دوستی، عشق، شفقت، همدلی و برادری را در جان و در میان پیروان خود دمیده و تبلیغ و ترویج و تأکید کرده‌اند، هم آن‌که آتش ستیز را علیه مخالفان و معاندان خود افروخته‌اند. واقعیت این است که آموزه‌های دینی و نظام‌های اعتقادی استوار بر شانه دین و منظر و معرفت دینی در فرایند تاریخ سخت و سنگین علیه یکدیگر نبرد کرده و جنگیده‌اند.» وی می‌افزاید: «رویکردهای نوبنیاد باستان‌شناسی آیین‌ها و ادیان مفقود گذشته مولود همین کشف و جراحی باستان‌شناختی تاریخ بوده است. آن سنت‌های دینی و مشاهدات و مکاشفات عرفانی و تجربه‌های عمیق انفسی و مواریث مدنی و معنوی تاریخ بشری ما اینک زیر تیغ جراحی آفاقی‌ترین نظام‌های دانایی و اندیشه تاریخی و تاریخ‌مدارترین تمدنها لایه به لایه کاویده و محک زده و درباره‌اش داوری می‌شود.»
کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» برای دانشجویان رشته باستان‌شناسی در مقاطع دکتری به عنوان منبع اصلی درس سمینار به ارزش 4 واحد، کارشناسی ارشد به عنوان منبع مبنایی کلیه دروس پیش از تاریخ، و کارشناسی به عنوان منبع کمک‌درسی درس باستان‌شناسی قرآن کریم به ارزش 2 واحد تدوین شده است. این کتاب در 260 صفحه به بهای 35000 ریال، به کوشش سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) منتشر شده و در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان باستان‌شناسی قرار گرفته است.
